Yusuf Turan Günaydın
Yanlış anlaşılmasın Ahmet Haşim’in Almancadan tercüme edilecek bir kitabından söz etmiyoruz. Almancada Ahmet Haşim hakkında 1920 sonlarında telif edilmiş mütevazı bir eseri hatırlatmak istiyoruz:
Dr. Herbert Wilhelm Duda’nın Ahmed Haschim: Ein Türkisher Dichter der Gegenwart (Berlin 1929, 200-244 s.) künyeli eseri kapakta “Şairin portresiyle” kaydı düşülerek Deutsche Gesellschaft für Islamkunde [Alman İslami Araştırmalar Derneği] tarafından yayımlanmıştır. Alt başlık “Çağdaş bir Türk Şairi” şeklinde çevrilebilir. Eser “Die Welt des Islam”dan ayrı basım şeklinde kitaplaştırıldığı için sayfa numaraları bu yayındaki rakamlarladır: 200-244 arası sayfalarda yer almaktadır ve bu durumda toplam 44 sayfadan ibarettir. En başta ise dört sayfaya [I-IV] dağılan jenerik kısmı vardır.
Avusturyalı Şarkiyatçı: Duda
Müellif Duda (1900-1975) Avusturyalı bir şarkiyatçı, Türk tarihi ve edebiyatı uzmanıdır. Semavi Eyice’nin DİA’daki “Duda” maddesi, bu müellif hakkında yeterli bilgi vermektedir. Yakup Kadri’nin hikayelerini (Eine Weibergeschichte und andere Novellen, Leipzig 1923), Refik Halid ve Falih Rıfkı’dan bazı eserleri Almancaya tercüme etmiştir.
Bibliyografyasında, İstanbul’da 1929 yılında basılmış Yunus Emre adlı bir kitabından bahsedilmekteyse de Eyice’nin belirttiğine göre bu eseri herhangi bir kütüphane veya katalogda bulmak mümkün olmamıştır.
Yazının tamamını Okur’un 19. sayısında bulabilirsini
Kitap Türkiye’de herhangi bir kütüphanede bulunmamaktaysa da https://www.zvab.com/ buch-suchen/autor/duda-herbert- w/ adresinde künyesini ve evsafı hakkındaki bilgiyi bulabiliyoruz: Junus Emre, Konstantinopel 1929. Buradaki bilgiye göre kitap üniversite öğrencileri için taş baskısı (litografi) tekniğiyle çoğaltılmış bir eserdir ve Müellifin makalelerini yayınlayan İstanbul menşeli Turkish Post (C. 4, No. 116, 117, 118) gazetesinden ayrı basım halinde yayımlanmış “broşür” görünümlü bir kitaptır.
İstanbul’da çıkan Türkische Post gazetesinde birçok kısa yazı yayımlamış ve Osmanlı tarihiyle de ilgilenmiştir. Bu alandaki eserlerinden Vom Kalifat zur Republik: Die Türkei in 19. und 20. Jahrhundert’te (Wien 1948), Eyice’nin ifadesiyle “Türk tarihinin son safhasını, sadece siyasi tarih olarak değil bu dönemde meydana gelen kültür ve edebiyattaki değişmelerle birlikte incelemiştir.” Duda’nın bu eseri Abdurrahman Güzel tarafından Türkçeye çevrilerek Hilâfetten Cumhuriyete Geçiş adıyla basılmıştır (Ankara 1989).
Gelelim Ahmed Haschim’e Toplam 44 sayfalık eserin ilk 29 sayfası zengin dipnotlar eşliğinde oluşturulmuş bir Haşim biyografisi; son 14 sayfası ise Piyale’den şiir çevirileridir. Bu bölümün başında Duda, Haşim’in şiirlerini çevirirken “dil açısından kılçıklı bazı parçalardaki yardımları için Ali Nihad Tarlan ve Orhan Şaik Gökyay’a içten teşekkürlerini borçlu olduğunu” vurgulamıştır. Ek bölümde Piyale’deki 27 parçanın Almanca tercümeleri yer almaktadır.
Bir Batılı Gözüyle Haşim
Haşim’in moral portresinin çizildiği ilk bölümde “Şiir Hakkında Bazı Mülahazalar” başlıklı ünlü poetikasının (Piyale önsözünün) bir tercümesi de yer almaktadır (s. 209-216). Devamında ise bu poetikanın bir değerlendirmesi ve Duda’nın Piyale hakkında bazı mülahazaları bulunmaktadır.
Eser, bu haliyle Alman bilim ve edebiyat çevrelerine Haşim’i tanıtmayı amaçlayan bir çalışma görünümünde. Fakat Türkçeye tercüme edilmesi de Haşim’in Batılı ciddi bir araştırmacı tarafından nasıl değerlendirildiğini görebilmemiz açısından elzem gözüküyor. Haşim araştırmalarında bu çalışmanın -Almanca oluşu dolayısıyla- ihmal edilmiş olabileceğini düşününce bu lüzum daha bir belirginleşmektedir. Türkçeye tercümede Piyale’deki şiirlerin ve Haşim’in poetikasının hem Almanca hem de Türkçe metinleri yan yana yayımlanabilir ve bu durum edebi Almancaya emek vermek isteyenler için güzel bir örnek teşkil edebilir.
Eserde yer alan Haşim fotoğrafına ise Türkiye’deki yayınlarda gözlerimizin pek de aşina olmadığını söyleyebiliriz.
