Yusuf Turan Günaydın
Mesnevî hadisleri üzerine merhum Prof. Dr. Ali Yardım’ın (1939- 2006) çalışmasını hatırlamıyor değilim. Mesnevî Hadisleri1 adlı çalışmasında 158 hadis tespit etmiştir. Fakat Bediüzzaman Füruzanfer’in (1897-1970) çalışması İran sahasında hazırlandığı için Yardım’ın çalışmasıyla karşılaştırma imkânı sunması açısından önemlidir.
Şia’nın hadis külliyatı hakkında pek bilgi sahibi değilsek de Ehlisünnet hadis kaynaklarından farklı bir külliyat olduğunu ilk elde söyleyebiliriz. İşte Ehâdîs-i Mesnevî, 2 Mevlana’nın Mesnevî’sinde geçen hadisler üzerine belki de ilk bütünlüklü çalışmadır.
Ehâdîs-i Mesnevî’de 745 madde vardır. Bu maddelerde önce hadislerin geçtiği beyitler verilir, hemen yanı sıra da ilgili hadis (-ler) gösterilir. 745 maddenin hepsinin ayrı birer hadise işaret ettiğini söyleyemeyiz. Çünkü bazıları Mesnevî’de mükerreren geçen hadisleri gösterir. Yani tespit ettiği hadis sayısı toplam 745 değildir. Eserin 227. sayfasından sonraki ekte (s. 1-30) Ehâdîs-i Mesnevî’de geçen hadislerin alfabetik listesi vardır ve bu listedeki madde sayısı 671’dir. Bunlardan en sondaki de kitabın Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi’ne girmeden önceki sahibi tarafından el yazısıyla eklenmiştir.
Füruzanfer’in çalışması, Mesnevî’yi esas alan bir çalışma olarak hadislerin geçtiği beyitleri öncelemiş görünmektedir. Hadis sıralaması Mesnevî’de yer alış sırasına göredir. Çalışma, Mesnevî – Defter-i Evvel’inin 3. sayfasındaki 88. beyitte işaret edilen bir hadisin tespitiyle başlar. “Zekât verilmeyince bulut ortaya çıkmaz; zinadan dolayı da etrafa veba yayılır.”3 anlamındaki beyit için üç hadise işaret eden Fürûzanfer ilki için Rebîü’l-Ebrâr adlı bir kaynağın “Bâbü’d-dîn” bölümünü; ikincisi için el-Câmiü’s-Sağîr’in Mısır tab’ını; üçüncüsü için Künûzu’l-Hakãyık’ın Hindistan tab’ını kaynak vermiştir. Bibliyografik kaynaklar Rebîü’l-Ebrâr’ı Zemahşerî’ye ait gösterir. Diğer iki kaynak ise Ehlisünnete mensup alimlerin tasnifidir…
Yazının tamamını Okur’un 14. sayısında bulabilirsiniz: https://bit.ly/2CBpiBG
