Söyleşi: Adem Turan
Konuşan: Esad Mücahit Eskimez
James Clarence Mangan. İrlandalı bir şaire ait bu isimle henüz tanışmamış olanlarınız sayıca fazla olsa da, kendisinin adını taşıyan bir Türkçe şiir kitabının varlığından haberdar olmanız mümkün. Şair Adem Turan’la yeni kitabı Mangan Mangan’ı fırsat bilerek bir söyleşi gerçekleştirdik, keyifli okumalar.
James Clarence Mangan Türkiye’de çok az duyulmuş bir şair, bu da kitabınızla ilk karşılaşanın kitap adının bir isimden meydana geldiğini bile fark edememesine yol açıyor. Peki siz Mangan ile onun adıyla bir şiir kitabı yayınlayacak kadar sahici bir teması nasıl kurdunuz?
Mangan’ı ülkemize taşımaya çalışmış çok değerli birkaç kişi olmasaydı, ben de birçokları gibi ömrümün sonuna kadar Mangan’dan habersiz kalacaktım belki de. Ha, bu çok mu önemli? Önemli evet! Eğer bu kişi, denizler ötesi, uzak bir ülkenin (İrlanda’nın) bağımsızlık şairiyse ve ama Batı edebiyat antolojilerinde Türk şairi olarak geçiyorsa, şiirlerinde “Lâ İlâhe İllâllah” diyorsa, bir Müslüman kadına, “Açma peçeni ey güzel kadın, solmasın o gül yanağın” diye sesleniyorsa, “Karaman” adında bir şiir yazıyorsa, divan şiirimizi tanıdıktan sonra Türkçe öğrenmeye karar veriyorsa… İşte bütün bunlardan sonra Mangan, yazılmayı fazlasıyla hak ediyor.
İrlanda’nın milli şairi olarak anılagelen Mangan’ın Doğu’ya ve özelde Türkiye’ye ilgisinde nasıl bir arayışın izlerine rastlıyoruz?
Mangan’ın hayatıyla ilgili çok fazla bir şey bilmiyoruz ama en azından şunları söyleyebiliriz: Yoksuldur ve yokluklar içinde yaşamıştır. Noter yanlarında, kütüphanelerde çalışarak hayata tutunmaya çalışmıştır. Öte yandan en az üç milyon İrlandalının öldüğü bir kıtlık yaşanmaktadır ülkesinde, bir o kadarı da göç etmiştir. Sonra İngiltere’ye karşı verilen bağımsızlık mücadelesi… İşte bu şartlarda yaşarken, Almanca üzerinden Osmanlı divan şiirini tanımıştır Mangan. Yaşadığı şok büyüktür! “Paçavra” der, Batıya dair kültürel anlamda biriktirdiği ne varsa. Türkçe öğrenmeye karar verir, öğrenir de. Türkçe makaleler kaleme alır, şiirler yazar. İnanılmaz derece sever bizi..! İskender Pala’nın “muvahhit biri” olarak gördüğü Mangan, bizden biridir artık; Türk İrlandalıdır.
Yaz
Mangan Mangan bir üçlemenin ikinci kitabı. Yola Borges Borges ile çıkmıştınız ve üçlemeyi Hafız’la tamamlamayı düşünüyorsunuz. Bu isimlere yollanan selam sadece sizin iç dünyanızdaki birikimin doğal bir çıktısı mı yoksa aralarında bir korelasyondan bahsedebilir miyiz?
Borges Borges’le ciddi anlamda yorulmuştum… Borges bir değerdi ve ben de onu mütevazı bir şekilde selamlamıştım. İşte hepsi buydu! Üçleme diye bir düşünce yoktu muhayyilemde. Ta ki 2017 Baharında Mangan’dan haberdar oluncaya kadar. Açıkçası çok şaşırmış, sarsılmıştım kısıtlı bilgilerle de olsa Mangan’ı tanıyınca. Onun divan şiirimizi tanıdığında yaşadığı şoku şimdi ben yaşıyordum. Israrla üstü örtülen bu adamı şiirlerle selamlamak bir ödevdi artık benim için; bunu kimse engelleyemezdi! İçimde bir ateş alevlenmeye başlamıştı bile… Şimdi sıra Doğuda ve Batıda birçok sanatçıyı etkilemiş, ateşi Doğuda tutuşturmuş Hâfız’da mıydı? Bütün bunlar bendeki birikimin doğal bir çıktısı mı yoksa bu üç önemli şahsiyetin aralarındaki korelasyondan mı kaynaklıdır, bilemiyorum. Bildiğim bir şey varsa, o da ateşin yanmaya devam ediyor olmasıdır…
